In Memoriam Sonja Landweer

Amsterdam 20 april 1933 - Thomastown (IE) 15 december 2019

Door Mieke H. Hille

Sonja leerde ik kennen door haar batikschalen en potvormen. Ik werkte als fotograaf in het Stedelijk Museum en daar stonden in de jaren zestig en zeventig in de zomeropstelling haar prachtige werken in de vitrines. Telkens als ik naar de kantine of het restaurant liep, moest ik ernaar kijken!

Toen ze in 2006 in Keramiekmuseum Princessehof te Leeuwarden in de serie ‘Levenswerk’ een tentoonstelling had, werd ons souterrain in Amsterdam gebruikt als opslagplaats. Verzamelaars brachten hier het werk, dat later door het Princessehof werd opgehaald. Ik kon volop genieten van het werk en het fotograferen. We leerden elkaar toen ook persoonlijk kennen en werden fanatieke correspondentievriendinnen. Tot de laatste maanden van haar leven, bleef ik schrijven. Ik op de tikmachine en Sonja met haar hanenpoten met zwarte balpen.

Zij deed haar kunstopleiding op de Kunstnijverheidsschool in Amsterdam, de latere Rietveldacademie. Ze gaf les op De Werkschuit in Amsterdam, werkte bij pottenbakkerij Zaalberg en Arabia in Helsinki. Ze exposeerde bij Het Kapelhuis in Amersfoort en bij galerie Amphora in Oosterbeek. Eind jaren zestig verhuisde ze naar Ierland, waar ze door het Kilkenny Design Centre was uitgenodigd. Ze bleef haar hele verdere leven in Ierland wonen en werken.

In Nederland is ze vooral bekend met haar batikwerk, maar ze heeft veel meer gemaakt. Toen haar zusje ernstig ziek was, heeft ze een serie keramieken zaden gemaakt, die kon je lekker in je hand houden. Ze maakte er zacht lederen zakjes om. Ik heb ook zo’n zaad van haar gekregen en houd het vaak in mijn handen. Sieraden maakte ze en later ook bronzen beelden. De bronzen liet ze gieten en op haar aanwijzingen patineren. Zo kon ze van dezelfde vormen verschillende varianten maken, fascinerend.

Bij het stoken van de batikwerken in haar atelier aan de Amstel stond regelmatig de brandweer op de stoep. Er kwam veel damp vrij bij het stoken; men dacht dat er brand was! Het zal ook niet lekker hebben geroken met die was op de potten…

Haar werk wordt in alle boeken over keramiek uitvoerig en bewonderend beschreven. 
Sonja was goed bevriend met Seamus Heaney, de dichter die in 1995 de Nobelprijs voor literatuur won. Hij schreef een gedicht over haar: ‘To a Dutch potter in Ireland’.

Seamus Heaney

To a Dutch Potter in Ireland 

for Sonja Landweer

Then I entered a strongroom of vocabulary
Where words like urns that had come through the fire
Stood in their bone-dry alcoves next a kiln

And came away changed, like the guard who’d seen
The stone move in a diamond-blaze of air
Or the gates of horn behind the gates of clay.

The soils I knew ran dirty. River sand
Was the one clean thing that stayed itself
In that slobbery, clabbery, wintry, puddled ground.

Until I found Bann clay. Like wet daylight
Or viscous satin under the felt and frieze
Of humus layers. The true diatomite

Discovered in a little sucky hole,
Grey-blue, dull-shining, scentless, touchable—
Like the earth’s old ointment box, sticky and cool.

At that stage you were swimming in the sea
Or running from it, luminous with plankton,
A nymph of phosphor by the Norder Zee,

A vestal of the goddess Silica,
She who is under grass and glass and ash
In the fiery heartlands of Ceramica.

We might have known each other then, in that
Cold gleam-life under ground and off the water
Weird twins of puddle, paddle, pit-a-pat,

And might have done the small forbidden things—
Worked at mud-pies or gone too high on swings,
Played ‘secrets’ in the hedge or ‘touching tongues’—

But did not, in the terrible event.
Night after night instead, in the Netherlands,
You watched the bombers kill; then, heaven-sent,

Came backlit from the fire through war and wartime
And ever after, every blessed time,
Through glazes of fired quartz and iron and lime.

And if glazes, as you say, bring down the sun,
Your potter’s wheel is bringing up the earth.
Hosannah ex infernis. Burning wells.

Hosannah in clean sand and kaolin
And, ‘now that the rye crop waves beside the ruins’,
In ash-pits, oxides, shards and chlorophylls.

afb: Sonia Landweer, Zaad, jaren negentig, aardewerk, b. 9 cm., eigen collectie, foto Mieke H. Hille

Studiedag rond verzamelen, herwaarderen en schenken

Het belang van private kunstcollecties in België en Nederland, van de 19de eeuw tot vandaag

Museum Mayer van den Bergh, het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) en het Rubenianum organiseren een studiedag rond verzamelen, herwaarderen en schenken. Aanleiding is de tentoonstelling Madonna ontmoet Dulle Griet, een expo over collectioneurs Fritz Mayer van den Bergh en Florent van Ertborn, en de publicatie van een nieuw boek dat gewijd is aan 200 jaar kunstschenkingen aan het KMSKA.

Experts gaan dieper in op  de oorsprong en de ontwikkeling van het private verzamelen en schenken van 15de- en 16de-eeuwse kunst in België en Nederland. Er wordt bekeken welke rol private verzamelaars en schenkers van (oude) kunst in het hedendaagse culturele leven spelen en hoe relevant hun activiteit vandaag is. Verschillende vragen komen hierbij aan bod.

Wat zijn de motivaties van verzamelaars en schenkers? Hoe zien hun persoonlijke profielen en netwerken eruit? In welke historische en politieke context handel(d)en zij? Wat zijn de meest recente trends en ontwikkelingen in die verzamel- en schenkingscultuur? En welk juridisch en fiscaal kader is er voor schenkingen en legaten?

De dag wordt afgesloten met een keynote lezing en een debat over wat private verzamelaars, schenkers en openbare musea vandaag en in de toekomst voor elkaar kunnen betekenen.

vrijdag 13 maart 2020 van 09:00 tot 18:15

www.museummayervandenbergh.be

Mini-college over Romeins glas

2 Februari

Op 2 februari geeft conservator René van Beek een korte lezing over Romeins glas. Een fonkelende zondagochtend: Glas uit de klassieke Oudheid

Het Allard Pierson heeft een prachtige collectie glas uit de oudheid. Met deze honderden glazen voorwerpen wordt een overzicht gegeven van vele glassoorten en technieken die in de Oudheid gangbaar waren. Het oudste glazen voorwerp uit de museumcollectie komt uit het Nabije Oosten en dateert uit ongeveer 1400 voor Christus maar de glascollectie telt ook laat middeleeuwse voorwerpen… “In mijn verhaal laat ik voorbeelden zien van prachtig transparant glas maar ook glas dat is geïriseerd en alle kleuren van de regenboog laat zien. Hoe komt dat? En zag dat er ook al zo uit in de Romeinse tijd?”.

2 februari

12:00 - 12:30

Gratis op vertoon van museumticket

allardpierson.nl

Koninklijk Blauw

Een unieke vondst én een ontroerend liefdesverhaal. Dat was de aankoop van twee Delfts blauwe bloemenvazen in de vorm van het vorstelijke paar Willem III en Mary II. In 2015 werden de geliefden - na veertig jaar in privécollecties van elkaar gescheiden te zijn – in Kunstmuseum Den Haag weer herenigd. Het koninklijk paar staat bekend om hun rijke verzameling Delfts aardewerk waarmee zij hun paleizen in Nederland en Engeland sierden. Van metershoge bloempiramides tot tuinpotten en confiturenschalen: in de late 17de eeuw werd het mooiste en technisch meest verfijnde aardewerk voor hen gemaakt bij de plateelbakkerijen in Delft.

De tentoonstelling Koninklijk Blauw is een samenwerking met Paleis Het Loo en brengt topstukken uit het Rijksmuseum, Museum Prinsenhof Delft en vele Europese collecties bij elkaar. Het museum brengt hiermee voor de allereerste keer een ode aan het ‘Royal Delft’, het blauwwitte aardewerk waar Nederland internationaal tot op de dag van vandaag bekend om staat.

21 maart 2020 t/m 16 augustus 2020

www.kunstmuseum.nl

Klei met een grote K!

Kunstzinnige keramische hoogtepunten in de Tiendschuur

Het digitale keramisch magazine ‘de kleine K’ bestaat vijf jaar. Sinds 26 december 2014 zijn er 60 edities verschenen. Met interviews, rapportages en stap-voor-stapuitleg van keramische technieken (knowhow). Het werk van 300 keramisten kwam aan bod.Keramiekcentrum Tiendschuur mocht voor een overzichtstentoonstelling kiezen uit dit enorme aantal.

Deze expositie laat een dwarsdoorsnede zien van het aanbod van de afgelopen vijf jaar en biedt daarmee tegelijkertijd een overzicht van kunstzinnige keramische hoogtepunten over de hele wereld in de afgelopen vijf jaar. Het is een ode aan het keramische vakmanschap en biedt een inspirerende kijk op de hedendaagse keramische kunst.

31 januari t/m 10 mei 2020

tiendschuur.net

Een tentoonstelling met werk van ...

Een tentoonstelling met werk van Athos Bulcão, Marcos Castro, Anna Franceschini, Ni Haifeng, Nicolás Lamas, Praneet Soi, Adriana Varejão, Ana Vaz, Bouke de Vries, Raed Yassin, Karlos Gil & Belén Zahera

Deze tentoonstelling onderzoekt hoe vorm landsgrenzen doorkruist. Neem blauw-wit aardewerk, zoals Delfts blauw in Nederland, Qinghua-porselein in China, Iznik-keramiek in Turkije, azulejos in Portugal, Engels porselein (‘China’) of Talavera Poblana in Mexico. Een kosmopolitisch artefact met zijn wortels in de wereldhandel, maar overal aangepast aan lokale tradities. Het is die wereldhandel, onlosmakelijk verbonden met het kolonialisme, die samenlevingen ingrijpend veranderde. Door een kunstuiting van een wereld in beweging als vertrekpunt te nemen, nodigt deze tentoonstelling uit om historisch blauw-wit aardewerk te zien als mobiele drager van ideeën en tradities, maar ook als vertrekpunt en bestemming hiervan. Er is werk in diverse media te zien van hedendaagse kunstenaars uit Noord-, Midden- en Zuid-Amerika, Azië en Europa.

In de vroege zeventiende eeuw werd blauw-wit aardewerk in Nederland populair dankzij de opkomst van de VOC. De exotische herkomst en dessins werden zeer gewaardeerd en duurbetaald. Nederland kende van oudsher ook aardewerk, maar dat had een andere samenstelling. De geïmporteerde stukken waren van porselein, een materiaal waarvan de ontdekking en commerciële exploitatie onder strenge controle stonden van de Chinese dynastien. Al in de veertiende eeuw, toen porselein werd gezien als ‘het witte goud’, bestelde het Ottomaanse rijk maatwerk Chinees porselein voor de export. Zij leverden de Chinezen op hun beurt kobalt, het mineraal dat nodig is voor de vervaardiging van blauwe verfstof. Het werd gedolven in het gebied dat we nu kennen als Irak. Het was met de opkomst van de langeafstandhandel over zee dat aardewerk in blauw-wit een internationale stijl kreeg.

zondag 19 januari – zondag 19 juli 2020

www.wdw.nl

Koninklijk Licht

Koninklijke geschenken en lichtontwerpen van René Lalique

Als internationaal gevierd kunstenaar heeft René Lalique (1860 – 1945) werk geleverd aan Europese vorstenhuizen en de keizerlijke familie van Japan.

Deze tentoonstelling geeft een beeld van deze opdrachten, die door middel van beelden en fotomateriaal worden getoond in hun samenhang en oorspronkelijke setting, zodat een beeld ontstaat van de context waarin de objecten destijds zijn geëtaleerd en gebruikt.

Door de tentoongestelde briefwisselingen krijgen de bezoekers een interessant inkijkje hoe de opdrachten tot stand zijn gekomen.

Onder de getoonde objecten bevinden zich onder andere een kroonluchter en tafelornamenten (gedecoreerd met tulpen), die door het corps diplomatique in 1937 aan de toenmalige prinses Juliana zijn geschonken ter gelegenheid van haar huwelijk.

Het Britse koningshuis heeft naast wijnglazen ook een tafelornament met verlichte basis – een zogenaamde ‘sur tout’ ofwel ‘pièce de milieu’ – uit 1938 ter beschikking gesteld. Ook is het, in opdracht van Prins Asaka ontworpen, glazen paneel uit het keizerlijk paleis in Tokio te zien. Vanuit het Zweedse koningshuis wordt een spiegel tentoongesteld uit 1912, die in het bezit is geweest van Victoria van Baden en koning Gustaaf. Daarnaast worden ontwerpen van René Lalique voor verscheidene hoge adellijke families geëxposeerd.

In het museum is een fraai uitgevoerde catalogus verkrijgbaar met uitgebreide teksten en vele afbeeldingen.

8 december 2019 t/m 20 juni 2021

Lalique Museum

Gasthuisstraat 1, Doesburg

www.musee-lalique.nl

Pronkjewails

Design uit heden en verleden

Gastconservator John Veldkamp (Groningen, 1945) krijgt de vrije hand om het Starckpaviljoen naar eigen inzicht in te richten met keramiek en glas uit heden en verleden. De tentoonstelling toont iets van de verzamelgeschiedenis van het Groninger Museum, maar laat de bezoeker vooral genieten van originele combinaties van prachtige objecten die gearrangeerd zijn tot meesterlijke stillevens. Veldkamp was eigenaar van de spraakmakende designwinkel John John’s, die ruim dertig jaar was gevestigd aan de Oude Kijk in ’t Jatstraat in Groningen. Hij heeft in de jaren tachtig een belangrijke impuls gegeven aan toenmalig Groninger Museumdirecteur Frans Haks om eigentijds design te gaan verzamelen.

t/m zondag 9 mei 2021

www.groningermuseum.nl

Beeld: Pronkjewails, samenstelling John Veldkamp / Groninger Museum. Foto: Arjan Verschoor.

Noordewerk

Aardewerk uit Noord-Nederland, 1880-heden

In de expositie is industrieel gemaakte keramiek te zien, variërend van sieraardewerk tot serviezen en van monumentale wandbekledingen tot tegelontwerpen, waarbij ook de inbreng van kunstenaars wordt belicht. Met een dergelijk overzicht van noordelijke keramiekfabrieken heeft het Veenkoloniaal Museum een primeur.

Voor Groningen komen onder andere aan bod ADCO, Erica en de Groninger Steenfabrieken. Drenthe wordt vertegenwoordigd door Stichting Keramisch Museum Goedewaagen en Overijssel door ESKAF en Flora Plateel. Uit Friesland is keramiek te zien van Koninklijke Tichelaar, Koninklijke Van Hulst, Tjallingii en Albarello.

08 december 2019 t/m 08 maart 2020

www.veenkoloniaalmuseum.nl

THE COLLECTION

50 jaar glasafdeling Gerrit Rietveld Academie

26 10 2019 - 15 03 2020

De glasafdeling van de Amsterdamse Gerrit Rietveld academie bestaat 50 jaar. Deze opleiding is al die jaren een belangrijke progressieve broedplaats geweest voor glaskunstenaars in spe, waardoor de opleiding internationaal een grote erkenning genoot. Ook het GlazenHuis viert deze verjaardag met de tentoonstelling THE COLLECTION - 50 jaar glasafdeling Gerrit Rietveld academie.

Uit de eigen Lommelse glaskunstcollectie en de schenkingen van de private collecties Embrechts & Ryckaert en Schrijvers werden er 50 objecten geselecteerd van voormalige Rietveld studenten en docenten. Bijkomend werden er twee in-situ installaties gerealiseerd door gastkunstenaars Mia Lerssi (DK) en Joost Bicker Caarten (NL).

Curator: Glazenhuis - Jeroen Maes

Deelnemende kunstenaars:

    Joost Bicker Caarten (NL)

    Simsa Cho (JP/NL)

    Philippa Edwards (GB/NL)

    Hanneke Fokkelman (NL/FR)

    Bert Frijns (NL) Mieke Groot (NL)

    Effie Halkidis (AU/NL)

    Susan Hammond (GB/NL)

    Takeshi Ito (JP/CZ)

    Mia Lerssi (DK)

    Katrin Maurer (AT/NL)

    Richard Craig Meitner (VS/NL)

    Geir Nustad (NO/NL)

    Mica Okuno (JP)

    Richard Price (GB/NL)

    Caroline Prisse (BE/NL)

    Jenny Ritzenhoff (DE/NL)

    Ryoko Sato (JP/BE)

    Timothy Shaw (CY/AU)

    Elizabeth Swinburne (GB)

    Yvon Trossèl (NL)

    Sybren Valkema (NL)

    Fleur van den Berg (NL)

    Vincent Van Ginneke (NL)

    Gareth Noel Williams (GB/NL)

Dorp 14b - 3920 Lommel – België

https://www.hetglazenhuis.be/